День: 29 ноября 2021

Մի օր վեճ սկսվեց ցամաքային և ջրային կենդանիների միջև։Ցամաքային կենդանիներն ասում էին, որ իրենք մոլորակի համար շատ կարևոր են, իսկ ջրային կենդանիներն ասում էին, որ մոլորակի համար ամենակարևոր ու պիտանին իրենք են։

-Մենք օգուտ ենք տալիս բնությանը՝մանր կենդանիները օգնում են տարածել սերմերը, մաքրում են հողը թրթուռներից և որդերից, ավելի մեծ կենդանները հոգ են տանում ծառերի մասին,-ասաց ցամաքային կենդանիների թագավոր առյուծը։

-Եթե չլինի ջուր, ոչ դուք կարող եք գոյատևել, ոչ ծառերը, ոչ էլ մարդիկ։ Իսկ մենք մաքրում ենք ջուրը, որ մարդիկ այդքան աղտոտում են ,-ասաց կապույտ կետը։

-Համարենք դուք ճիշտ եք ասում, որ մաքրում եք ջուրը, բայց դուք ձեզ համար հանգիստ խոր ջրերում ապրում եք և անգամ չգիտեք, թե ցամաքում տարվա ո՞ր եղանակն է։ Իսկ մենք տարվա բոլոր եղանակներին պետք է շատ աշխատենք , տեղից տեղ գնանք, նախապատրաստվենք ձմռանը և վերջապես դիմանանք վատ եղանակին,- ասացին քամային կենդանիները։

-Դուք սխալվում եք, եթե կարծում եք, որ ջրում դժվարություններ չկան, մենք էլ ենք վտառներով գնում դեպի տաք ջրերը, մեզ համար ևս շատ դժվար իրավիճակներ կան, բայց մենք չենք բողոքում և ձեզ նման գլուխ չենք գովում։

-Մենք ոչ թե գլուխ ենք գովում , այլ ասում ենք այն ինչ կա, խոսում ենք անկեղծ։ Մենք ձեզ չենք վատաբանում, չենք ասում, որ դուք անպիտան եք, մենք պարզապես ուզում ենք, որ դուք ընդունեք, որ մոլորակի համար ավելի պիտանի և օգտակար են ցամաքային կենդանիները,-ասաց փիղը։

— Ամբողջ հարցն էլ հենց նա, որ դուք շարունակում եք ձեզ համարել ամենապիտանին և ամենակարևորը։ Իսկ մենք ինչու՞ պետք է լռենք կամ համաձայնվենք ձեզ հետ։

Կենդանիների վեճին լուռ հետևում էր պինգվինը։ Նա ասաց․

-Սիրելիներս, ես մի կենդանի եմ, որն ապրում է և՜ ցամաքում, և՜ ջրում, կարող եմ նույնիսկ թռչել։ Իմ կարծիքով ձեր վեճը անտեղի է, քանի որ յուրաքանչյուր էակ, որ ապրում է այս մոլորակի վրա, շատ կարևոր է։ Դուք այս վեճի վրա ավելորդ ժամանակ եք վատնում, այդ ժամանակը կարող եք օգտագործել և ավելի կարևոր գործ անել։

Խելացի պինգվինի խոսքերից հետո կենդանիները դադարեցին վիճել։ Այդ օրվանից հետո այլևս ոչ ոք չէր փորձում համոզել, որ ինքն ամենակարևորն է, քանի որ, արդեն գիտեին , որ մոլորակի վրա բոլորն են կարևոր։

853Հաշվել

ա) 255:17+0:146+782:34=38

255:17=15

782:34=23

0:146=0

15+23=38

բ) 342:19+891:27-29:1=22

342:19=18

891:27=33

29:1=29

18+33-29=22

գ) 858:22-324:12+94=82

858:22=39

324:12=27

94+27=121

121-39=82

դ) 3551:67-2236:43-1:1=2

3551:67=53

2236:43=52

1:1=1

52-1=51

53-51=2

ե) 5994:74+10010:182-87=47

5994:74=81

10010:182=55

81+55-87=49

զ) 5952:93+20808:18-109=1111

5952:93=64

20808:18=1156

1156-109=1047

855Աստղանիշերի փոխարեն տեղադրել անհրաժեշտ թվերը , որպեսզի ստացվեն հավասարություններ։

1սմ = 10մմ

90մմ= 9սմ

200սմ=2մ

1․100․000սմ=11կմ

1ժ = 3600վ

7200վ =120ր

120ր=2ժ

2օր =48ժ

43տ= 43000000գ

53կգ= 53000գ

2կգ=2000գ

2000կգ=2տ

858

Գտնել ուղղանկյան պարագիծը և մակերեսը, եթե նրա լայնությունը 12սմ է և երկարությունից 7-սմ-ով փոքր է։

12+7=19սմ

2×19+2×12=62սմ

P=32սմ

S=12×19=228սմ

860  

Երկու հողակտորների ընդհանուր մակերեսը 500հա է։ Եթե երկրորդ հողակտորի մակերեսը մեծացնենք 20 հա-ով, ապա երկու հողակտորները միևնույն մակերեսը կունենան։ Որքա՞ն է ամեն մի հողակտորի մակերեսը։

500։2=250

250+20=270

Երկրի մակերևույթն ամենուրեք նույն ձևը չունի: Մայրցամաքների վրա և օվկիանոսների հատակում կան բազմաթիվ անհարթություններ՝ հարթավայրեր, լեռներ, բլուրներ, ձորեր, խորն անդունդներ ե այլն:

Մակերևույթի բոլոր ձեերն առաջանում են Երկրի ներքին (ներծին) ե արտաքին (արտածին) ուժերի շնորհիվ: Ներծին ուժերից ձեզ արդեն հայտ­նի են երկրակեղևի ուղղաձիգ ե հորիզոնական շարժումներր, երկրաշարժերն ու հրաբխային ժայթքումներր: Այս ուժերի ազդեցությամբ երկրակեղևի  առանձին տեղամասեր կոտրատվում է, որոշ մասեր բարձրանում են, մյուսներր՝ իջնում, տեղի է ունենում ապարաշերտերի ծալքավորում:

Երկրի մակերեույթի փոփոխող արտածին ուժերից են Արեգակի էներ­գիան, հոսող ջուրր, քամին, սառցադաշտերր, ծովերի ալեբախությունը և, անշուշտ, մարդու ներգործությունը:

Այդ երկու ուժերը հավերժ պայքարի մեջ են: Ներծին ուժերն ստեղծում են անհարթություններ՝ նոր լեռներ, իջվածքներ և այլն: Իսկ արտածին ուժերը, դրան հակառակ, քայքայում են լեռնային ապարներր, լցնում իջվածքներր և հարթեցնում մակերևույթր: Արտածին ուժերին միլիոնավոր տարի­ներ են անհրաժեշտ՝ լեռներր հարթեցնելու համար: Մինչդեռ ներծին ուժերը րոպեների րնթացքում կարող են հրաբխային նոր լեռներ գոյացնել:

Այսպիսով՝ ներծին ե արտածին ուժերի շնորհիվ ձևավորվել են Երկրի մակերևույթի ներկա ձևերր:

Երկրի մակերեույթի հիմնական ձևերն են հարթավայրերն ու լեռներր: Մակերևույթի այս ձևերն իրարից տարբերվում են ծովի մակարդակից իրենց բարձրությամբ: Առանձնացնում են բարձրության երկու տեսակ՝ բա­ցարձակ և հարաբերական:

Ցամաքի վրա որևէ կետի բարձրությունը ծովի (օվկիանոսի) մակար­դակից կոչվում է բացարձակ բարձրություն:

Օրինակ՝ Երեանի բարձրությունր ծովի մակարդակից մոտ 1000 մ է, իսկ Մեծ Արարատինը՝ 5165 մ: Ծովի մակարդակից Երկրի մակերևույթի ա­մենաբարձր կետր Ջոմոլունգմա (էվերեստ) լեռնագագաթն է՝ 8848 մ:

Երկու կետերի բացարձակ բարձրությունների տարբերությունը կոչվում է հարաբերական բարձրություն:

Օրինակ՝ Մեծ Արարատի հարաբերական բարձրությունր Երևանի նկատմամբ 4165 մ է, այսինքն՝  5165 մ — 1000 մ = 4165 մ:

Երկրի մակերևույթի հիմնական ձևերից ծանոթանանք հարթավայրերին:

Հարթավայրերր ցամաքի հարթ կամ թույլ բլրավետ, րնդարձակ տարածություններն են:

Հարթավայրերր զբաղեցնում են ցամաքի մակերեույթի 3/5 մասր:

Հարթավայրերն առաջանում են տարրեր ճանապարհով:

1. Լեռների քայքայման հետևանքով: Հնագույն լեռները միլիոնավոր տարիների րնթացքում արտածին ուժերի ազդեցությամբ քայքայ­վում են ու վերածվում հարթ տարածքների:
2. Ծովի հատակի բարձրացման պատճառով: Երկրակեղեի ուղղաձիգ շարժումների հետևանքով՝ նստվածքներով ծածկված ծովի հատակը դանդաղ բարձրանում է և վերածվում ցամաքի:
3. Լավային հոսքերի հետեանքով: Հրարխի ժայթքումից առաջացած լավան հոսելով լցվում է գոգավոր տարածություններ և հարթեցնում: Նման ձևով առաջացած հարթավայրերր սովորարար փոքր են լի­նում, օրինակ՝ մեր երկրում՝ Աշոցքի, Կոտայքի և այլ հարթավայ­րի։

• Գետերի ջրաբերուկների կուտակ­ման հետևանքով: Խոշոր գետերի մի­ջոցով տեղափոխված նյութերր (գլա­քար, խիճ, ավազ, տիղմ ե այլն), կուտակվելով, առաջացնում են հարթա­վայրեր: Նման եղանակով գոյացած աշխարհի խոշոր հարթա­վայրերից են՝ Ամազոնի, Մեծ Չինական, Սիջագետքի ե այլն:

Ըստ օվկիանոսի մակարդակից ունեցած րարձրության՝ հարթավայրերր լինում են դաշտավայրեր (մինչև 200 մ), րարձրավայրեր (մինչև 500 մ), սարահարթեր (500 մ-ից րարձր) ե ցածրավայրեր (օվկիանոսի մակարդակից ցածր):

Սարահարթ

От деревни до ближнего леса дорога шла через широкое поле. Идёшь по
нему в летний день – солнце печёт, жара.
Но как раз на половине пути, у самой дороги, росла берёза…
Кто бы из леса в деревню или обратно ни шёл, обязательно сядет и
отдохнёт в прохладной тени под старым деревом. Кругом всё поле даже
блестит от солнца, а под густой берёзой всегда прохладно. Над головой
зелёные листья шумят, будто зовут присесть и передохнуть немножко.
Вот и прозвали эту берёзу „Передышкой”.
Ранней весной, только пригреет солнце, а Передышка уже зазеленела,
стоит среди поля нарядная, усыпанная молодыми листочками.
А осенью Передышка становится вся жёлтая. Подует ветер, и полетят с
дерева золотые листья.
Целые стаи перелётных птиц
садились передохнуть на берёзу.
Но вот однажды осенью
собрали ребята в лесу сухие ветки
и возвращались домой. Дошли они
до берёзки и присели отдохнуть.
Посидели немного, а потом
кто-то из них предложил:
– Давайте костёр разожжём, погреемся и картошку испечём.
Сказано – сделано. Наломали сухих веток, стали их зажигать, а они не
горят. Ветром огонь задувает.
– Постойте! – кричит один из мальчиков. – Тащите-ка ветки к берёзе.
Она наш костёр от ветра закроет.
С тех пор стали ребята между корнями берёзы костёр разводить,
картошку печь. Огонь разжигать было очень удобно: надерут коры с той же
берёзы, она хорошо горит, в один миг костёр разгорается.
Всю кору внизу с дерева ободрали. А между корнями получилась
большая чёрная дыра – настоящая печь.
По Г. Скребицкому