Ուրիշ երկրներում եղե՞լ եք։
Պատկերացնենք, թե մենք որևէ այլ
երկրում ենք։ Առաջինը, որ կնկատենք,
այն է, որ այդ երկրում մարդիկ խոսում
են մեզ համար անհասկանալի լեզվով։
Դա է պատճառը, որ մենք այդ լեզուն
անվանում ենք օտար։ Սակայն նույն
այդ լեզուն մայրենի է դրանով խոսող
մարդկանց կամ այդ երկրի ժողովրդի
համար։
Յուրաքանչյուր ժողովուրդ ունի իր
մայրենի լեզուն, որով նա խոսում է,
գրում, հաղորդակցվում։ Ամենավաղ
մանկությունից, երբ մարդն իր առաջին
բառերն է արտասանում, սկսում է խո —
սել այն լեզվով, որը ավելի ուշ նրա
կողմից արդեն գիտակցվում է որպես մայրենի լեզու։ Սովորաբար
հենց մայրենի լեզվով են մարդիկ մտածում, ստեղծագործում,
աղոթում, թերթեր տպագրում, ռադիո-հեռուստատեսային հաղորդումներ վարում և այլն։
Հայերի մայրենի լեզուն հայերենն է։ Յուրաքանչյուր ժողովրդի,
ազգի գլխավոր հատկանիշը, որով նա տարբերվում է մյուսներից,
հենց նրա մայրենի լեզուն է։ Հայերենը ոչ միայն մեր մայրենի
լեզուն է. հայերենը նաև Հայաստանի Հանրապետության և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պետական լեզուն է։36
Հայոց լեզուն նույն դերը պետք է
կատարի իրեն հայ ճանաչող և հայ
մնալ ցանկացող անհատի համար,
ինչ դեր որ կատարում է արյունը նրա
ֆիզիկական կյանքի համար։
Ստեփանոս Մալխասյանց
Հայոց լեզուն աշխարհի հնագույն
և հարուստ լեզուներից է։ Այն անցել
է զարգացման բազմադարյան ուղի։
Մաշտոցյան գրերի գյուտից հետո,
այսինքնվերջին 1600 տարվա ընթացքում, գրավոր հայերենն անցել է երեք փուլ գրաբար, միջին
հայերեն և աշխարհաբար։ Աշխարհաբար հայերենը շարունակեց
զարգանալ երկու ճյուղով, այդ պատճառով մենք այսօր ունենք
երկու գրական լեզուարևելահայերեն և արևմտահայերեն։ Ուշադի՛ր կարդացեք այս երկու բանաստեղծությունների հատվածները. Ինչո՞ւ ապշած ես, Լըճա՛կ, Ու չեն խայտար քու ալյակք, Մի՞թե հայլվույդ մեջ անձկավ Գեղուհի՞ մը նայեցավ։ Պետրոս Դուրյան Ես իմ անուշ Հայաստանի արևահամ բառն եմ սիրում, Մեր հին սազի ողբանվագ, լացակումած լարն եմ սիրում, Արնանման ծաղիկների ու վարդերի բո՛ւյրը վառման, Ու նաիրյան աղջիկների հեզաճկուն պա՛րն եմ սիրում։ Եղիշե Չարենց Ի՞նչ նմանություններ և տարբերություններ եք տեսնում։37 Երկու բանաստեղծություններն էլ հայերեն են, սակայն դրանցից առաջինը հյուսված է արևմտահայերենով, իսկ երկրորդը
արևելահայերենով։ Հայոց պատմությունն այնպես է ընթացել, որ
մի որոշ ժամանակ մեր հայրենիքը բաժանված է եղել երկու մասի Արևմտյան և Արևելյան։ Արևելյան Հայաստանում ձևավորվեց արևելահայերենը, իսկ Արևմտյան Հայաստանում՝ արևմտահայերենը։ Այսպիսով, հայոց լեզվի այս երկու տարբերակների գոյությունը պայմանավորված է հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրով։ 19-րդ դարում, երբ ձևավորվում էր աշխարհաբարն իբրև գրական լեզու, Հայաստանը բաժանված էր Արևելյան և Արևմտյան մասերի։ Դրանցից յուրաքանչյուրն ուներ իր տնտեսական, քաղաքական և մշակութային կյանքի կենտրոնը։ Արևելյան Հայաստանում այդպիսի կենտրոն էր Արարատյան դաշտը, արևմտահայերի համար Կոստանդնուպոլիսը։ Հիմնականում Արարատյան և
Կոստանդնուպոլսի խոսակցական լեզուներն էլ դարձան
այն հիմքերը, որոնց վրա զարգացան հայոց լեզվի երկու
ճյուղերը։
Մաշտոցի անվան Մատենադարանը
Նարե Սուքիասյանի ուսումնական բլոգ
«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի Միջին դպրոց, 6․8 դասարան
Նարե Սուքիասյանի ուսումնական բլոգ 